ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ
Οι γκρίζες ζώνες της εκπαίδευσης
Των ΑΡΗ ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΝΙΚΟΥ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΑΝΝΑΣ ΠΑΠΠΑ, ΓΙΑΝΝΗ ΛΥΒΙΑΚΗ, ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΟΝΤΟΥ
1ο «Πριν τρία χρόνια, το Δημοτικό σχολείο μας είχε 23 μαθητές. Φέτος 13. Μόνο πέρυσι, φύγανε από το χωριό δύο οικογένειες με έξι παιδιά γιατί τα μεγαλύτερα θα πήγαιναν Γυμνάσιο που είναι πολύ μακριά και θα έπρεπε να μένουν μακριά από το σπίτι τους στο Οικοτροφείο Μολάων. Για τον ίδιο λόγο ίσως κάνει το ίδιο άλλη μία οικογένεια με τέσσερα παιδιά. Μπορεί να φύγουμε κι εμείς όταν η Κοραλλία γίνει 12 χρονώ...».
Η Έσθερ μάς μιλά από το παραλιακό
Κυπαρίσσι Λακωνίας. Ζει ήδη είκοσι χρόνια στην Ελλάδα, τα δεκαπέντε αγναντεύοντας το Μυρτώο πέλαγος. «Θα μπορούσαμε να μείνουμε στην Αθήνα αλλά επιλέξαμε με τον Γιάννη το Κυπαρίσσι. Δύο είναι όλα κι όλα τα παιδιά του χωριού που μεγαλώνοντας γύρισαν να ζήσουν εδώ -και το ένα είναι ο Γιάννης...».
Ανάποδη χρονιάΗ κόρη τους γεννήθηκε πριν από εννέα χρόνια. Πέρασαν εποχές που το χωριό γνώρισε άνθηση. Πλοία της γραμμής, ιπτάμενα δελφίνια και λεωφορεία του ΚΤΕΛ πρόσφεραν καθημερινή σύνδεση με την Αθήνα. Η Εσθερ με τον Γιάννη έφτιαξαν ένα από τα πιο συμπαθητικά τουριστικά καταλύματα που υπάρχουν εδώ. Γεννημένη στη Βαρκελώνη της Ισπανίας, ένιωσε πως είχε φτιάξει τον δικό της παράδεισο επί της Γης μέχρι που...
Μέχρι που πλησίασε ο καιρός για να πάει η κόρη της σχολείο. Τότε έμαθε ότι στην πορεία προς τη γνώση, η μικρή Κοραλλία θα έπρεπε να κάνει τις τάξεις ανάποδα! Δηλαδή, μετά τη δευτέρα να διδαχθεί πρώτα την ύλη της τετάρτης και μετά της τρίτης. Και στη συνέχεια, πρώτα της έκτης και μετά της πέμπτης. «Μα είναι αυτό δυνατόν; Είναι νόμιμο;», συνεχίζει να αναρωτιέται μέχρι σήμερα.
Της εξηγούμε ότι αυτό είναι κοινή πρακτική στα ολιγοθέσια σχολεία. Οταν υπάρχει ένας δάσκαλος για όλες τις τάξεις δεν μπορεί να διδάσκει χωριστά την καθεμιά. Η τρίτη και η τετάρτη είναι σε πρόγραμμα συνδιδασκαλίας σε όλα τα μαθήματα πλην των Μαθηματικών. Το ίδιο συμβαίνει με πέμπτη-έκτη τάξη. Οταν λοιπόν έρχεται ένα παιδί από τη δευτέρα και μπαίνει στην επόμενη ομάδα, θα κάνει τη μία χρονιά ύλη τρίτης αλλά την επόμενη πρέπει να αντιμετωπίσει ύλη Τετάρτης. Τότε είναι η ώρα των «βασανιστηρίων» για τα παιδιά που μόλις έχουν έρθει από τη δευτέρα. Η Εσθερ ακούει και επανέρχεται προβληματισμένη:
«Γιατί όμως το παιδί μου και κάθε παιδί σε απομακρυσμένη περιοχή να μη μαθαίνει Αγγλικά όπως γίνεται σε όλα τα Δημοτικά που έχουν ακόμη και δεύτερη ξένη γλώσσα; Γιατί να μην έχει γυμναστή, δάσκαλο Μουσικής και Καλλιτεχνικών; Γιατί να πρέπει να μείνει σε Οικοτροφείο για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Γυμνάσιο, όπως γινόταν το 1960 και σε συνθήκες εκείνης της εποχής;».
Σε τέτοιας μορφής ερωτήματα αναζητεί απαντήσεις η έρευνα της «Ε» για την απρόσιτη Παιδεία στη δυσπρόσιτη Ελλάδα. Για τα χιλιάδες χωριά που μαζί με τους κατοίκους έχασαν το σχολειό τους -αλλά όχι και τις εκκλησίες. Για τα δεκάδες εκατομμύρια που ξοδεύονται για να μεταφέρονται οι μαθητές σε μεγαλύτερα χωριά, αλλά όχι για να έχουν μαθήματα ειδικοτήτων όσα μένουν αναγκαστικά στα μικρότερα. Για τους δασκάλους που παλεύουν μόνοι, νεοδιόριστοι, χωρίς εμπειρία και ειδικά εφόδια στα μονοθέσια σχολεία, έχοντας μόνο όφελος τα μόρια που θα τους επιτρέψουν να φύγουν από εκεί μια ώρα νωρίτερα. Για τις γκρίζες ζώνες στον εκπαιδευτικό χάρτη και την Ελλάδα που ζει χρόνια πέτρινα μέσα στον 21ο αιώνα. Για μια πολιτική που διώχνει από τις εσχατιές της χώρας τα πιο ζωντανά της κύτταρα...
--------------------------------------------------------------------------------
«Κρυφό σχολειό» για 33.000 μαθητέςΗ όμορφη πλατεία στην ορεινή Ελλάδα αντηχεί άδεια και ερημική από τα γέλια και το παιχνίδι των δύο τελευταίων μαθητριών του σχολείου
Τα 33.000 παιδιά που, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (2006-07), συνεχίζουν να φοιτούν σε ολιγοθέσια σχολεία, στερούνται μεταξύ άλλων:
- Τα μαθήματα Αγγλικών, Μουσικής, Γυμναστικής, Καλλιτεχνικών που κάνουν στα πολυθέσια σχολεία δάσκαλοι ειδικοτήτων. Το πρόβλημα γίνεται οξύτερο καθώς στις συγκεκριμένες περιοχές δεν υπάρχουν και ιδιωτικοί φορείς που να προσφέρουν αντίστοιχη εκπαίδευση (φροντιστήρια, ωδεία, γυμναστήρια κ.λπ.).
- Την εξοικείωση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές καθώς στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχουν ακόμη ελλείψεις μηχανημάτων και σοβαρά προβλήματα με τη λειτουργία των τηλεπικοινωνιακών δικτύων.
- Την προετοιμασία που θα είχαν εάν πήγαιναν σε νηπιαγωγείο το οποίο λείπει ακόμη και αν είναι υποχρεωτική η φοίτηση σε αυτό από το 2007.
- Βιβλία ή άλλο διδακτικό υλικό που θα ταίριαζαν περισσότερο στις δικές τους συνθήκες μάθησης.
Κλείνουν-δεν κλείνουνΚρατάει χρόνια η συζήτηση μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα για το αν τα ολιγοθέσια σχολεία πρέπει να κλείσουν έως εξαφάνισης ή να διατηρηθούν γιατί εμφανίζουν και πλεονεκτήματα. Εκ του αποτελέσματος, προκύπτει ότι ακολουθήθηκε η μέθοδος της κατάργησης και συγχώνευσης των μικρών σχολικών μονάδων σε μεγαλύτερες με καθημερινή μεταφορά των μαθητών.
Όπως μας λέει ο Δημήτρης Οικονομόπουλος, δάσκαλος επί 13 έτη σε τέσσερα μονοθέσια και ένα διθέσιο, το σχολικό έτος 1985-86 λειτουργούσαν 6.106 ολιγοθέσια, ενώ τα στοιχεία για το 2006-07 δείχνουν ότι έχουν απομείνει 1.736. Τι απέγιναν οι μαθητές τους; Φοιτούν στα σχολικά κέντρα ή απλώς δεν υπάρχουν καθώς μειώνεται γενικά ο μαθητικός πληθυσμός λόγω υπογεννητικότητας. Αυτό σημαίνει ότι 4.370 χωριά έμειναν χωρίς σχολείο και θα είχαν μείνει ενδεχομένως περισσότερα εάν δεν αντιδρούσαν σε ορισμένες περιπτώσεις οι κάτοικοι κατηγορούμενοι ταυτόχρονα για «έντονο τοπικισμό».
Κόστη και κόστηΟ κρατικός προϋπολογισμός έχει φτάσει στο σημείο να πληρώνει περίπου 150 εκατ. ευρώ ετησίως για τη μεταφορά των μαθητών Δημοτικού και Γυμνασίου με ΚΤΕΛ και ταξί από τα χωριά στις περιοχές όπου υπάρχουν σχολεία. Δηλαδή το κόστος για ενός έτους μετακινήσεις υπολείπεται «ελαφρώς» των 175 εκατ. που περιλαμβάνονται στο πενταετές πρόγραμμα του ΟΣΚ για ανέγερση νέων σχολείων... Σε πολλές περιπτώσεις, τα χρήματα για τη μεταφορά πιάνουν τόπο καθώς τα παιδιά απολαμβάνουν καλύτερες συνθήκες σε μεγαλύτερα σχολεία, με πολλούς δασκάλους, πολλούς συμμαθητές και δασκάλους που κουράζονται λιγότερο έχοντας να αντιμετωπίσουν παιδιά με ηλικιακή ομοιογένεια. Αναπάντητο όμως μένει το ερώτημα: Τι γίνεται με τα παιδιά που συνεχίζουν να φοιτούν σε μονοθέσια, διθέσια και τριθέσια σχολεία;
«
Οφείλουμε κατ' αρχάς να επισημάνουμε ότι τα μονοθέσια σχολεία δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Υπήρχαν και διατηρούνται σε πολλές χώρες του κόσμου», μας λέει ο Ανδρέας Μπρούζος, καθηγητής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων: «Η λειτουργία τους υπαγορεύεται από τη μορφολογία του χάρτη της χώρας μας και, παρά τους παράγοντες που επιδρούν αρνητικά σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, η κατάργηση δεν είναι πάντα η πιο ενδεδειγμένη λύση. Είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθούν τρόποι εύρυθμης λειτουργίας των μικρών σχολείων. Υπάρχουν μορφές οργάνωσης που έχουν δοκιμαστεί (Γαλλία, Ελβετία, Αγγλία, Ουαλία) όπου τα σχολεία παραμένουν και οργανώνονται σε ομοσπονδίες μέσα από ένα δίκτυο επικοινωνίας. Σε ένα χωριό μπορεί να υπάρχει νηπιαγωγείο, σε άλλο χωριό το σχολείο για τα μικρότερα παιδιά και σε άλλο για μεγαλύτερα και όλοι μαζί να συναντιούνται για μαθήματα ξένων γλωσσών, κολύμβηση κ.ά.», λέει ο καθηγητής. «Πρέπει επίσης να παρέχονται στον δάσκαλο του μονοθεσίου ειδικά εφόδια και κίνητρα, αφού έχει να αντιμετωπίσει μεγαλύτερες απαιτήσεις διδάσκοντας ταυτόχρονα σε παιδιά διαφορετικών τάξεων, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις βρίσκεται νεοδιόριστος για πρώτη φορά μέσα σε σχολική τάξη».
Κίνητρα παραμονήςΓεμάτος συγκίνηση μιλά για τα χρόνια που εργάστηκε σε μονοθέσιο ο Δημ. Οικονομόπουλος. «Ημουν συνέχεια σε κίνηση. Παρακολουθούσα την πρόοδο του παιδιού από την πρώτη τάξη που μάθαινε να κρατά το μολύβι έως τις μεγαλύτερες που άπλωνε τη σκέψη του. Ο χρόνος κυλούσε σαν το νερό», λέει. Είναι ανάγκη, επισημαίνει, να μη θεωρούν οι δάσκαλοι αναγκαίο κακό την παραμονή τους στα σχολεία αυτά και πρέπει, εκτός από επιμόρφωση, να τους δοθούν
σοβαρότερα κίνητρα για να παραμένουν, με πρόσθετα μόρια για τη διεκδίκηση θέσεων, δασκάλους ειδικοτήτων και καλύτερη αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.
Παιδείας και ΑνάπτυξηςΕνα από τα προγράμματα που ξεκίνησε για να βοηθήσει τα σχολεία των απομακρυσμένων περιοχών ήταν ο ΔΙΑΣ (Δορυφορικός Ιστός Απομακρυσμένων Σχολείων) που εκτυλίχθηκε στο διάστημα των ετών 2003-06 από τη Γενική Γραμματεία Ερευνας-Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) του υπουργείου Ανάπτυξης. Στο πλαίσιο του ΔΙΑΣ, οι αρμόδιοι διαπιστώνουν ότι το υπουργείο Παιδείας δεν προβλέπει βιβλία «ειδικά διαμορφωμένα για τις ανάγκες των ολιγοθέσιων σχολείων, τρόπο αντιμετώπισης του λεγόμενου "νεκρού χρόνου" (χρόνος κατά τον οποίο ο εκπαιδευτικός απευθύνεται σε μία συγκεκριμένη τάξη με αποτέλεσμα οι λοιπές παριστάμενες τάξεις να υπόκεινται σε αναξιοποίητο χρόνο), δεν εκπαιδεύει τους εκπαιδευτικούς να διαμορφώνουν τα δικά τους, πρωτότυπα διαθεματικά σχέδια, αξιοποιώντας τις ανάγκες συνδιδασκαλίας όχι μόνο τάξεων, αλλά και αντικειμένων». Τι απέγινε ο ΔΙΑΣ; Αρμόδιοι του υπουργείου Παιδείας θυμούνται κάποια πρωτοβουλία του Ανάπτυξης για την οποία ουδέποτε ρωτήθηκαν. Οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί;
Κάρπαθος και ΑμφιλοχίαΕδώ οι γνώμες διίστανται. Περίπτωση ξεχωριστή, το
Μονοθέσιο Σχολείο Πυλών Καρπάθου που εκτός από το ΔΙΑΣ πρωτοπορεί από το 1995, όταν ο Γ. Παπανδρέου ως υπουργός Παιδείας μαζί με τον τότε ΓΓΕΤ Ν. Χριστοδουλάκη εγκαινίαζαν το Δίκτυο Σχολείων Ελλάδας «Τηλέμαχος». Ο δάσκαλος του σχολείου παπα-Καλλίνικος Μαυρολέων γράφει στο μπλογκ του μεταξύ άλλων: «Η λίγη ώρα διδασκαλίας και η απασχόληση του δασκάλου με τους μαθητές τής κάθε τάξης, που από τη φύση του το ωρολόγιο πρόγραμμα προβλέπει στο ολιγοθέσιο σχολείο, αυξήθηκε σημαντικά με τον 2ο αυτό "δάσκαλο", τον ηλεκτρονικό υπολογιστή δηλαδή, που μπήκε στη σχολική αίθουσα. Η ζωντανή σχέση δασκάλου και μαθητή δεν αποκόβεται. Απλώς, ήρθε ένας βοηθός του, που μπορεί κι αυτός, με τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και τα multimedia προγράμματα, να προσφέρει στον μαθητή, που δεν απολαμβάνει ίσες ευκαιρίες μάθησης, αλλά έχει κι αυτός αυτό το δικαίωμα».
«Πολλά σχολεία διαθέτουν
υπολογιστές, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με τις τηλεπικοινωνίες στην περιοχή», μας λέει ο Στέφανος Κολοβός, σχολικός σύμβουλος με έδρα την Αμφιλοχία Αιτωλοακαρνανίας. «Μοιάζει σαν το μόνο που απασχολεί να είναι πώς θα κλείσουν και τα τελευταία μονοθέσια», λέει ο κ. Κολοβός που στη δική του ιστοσελίδα περιγράφει πώς ο ίδιος γνώρισε τα μονοθέσια και πώς πείστηκε ότι η λειτουργία τους προσφέρει και σημαντικά πλεονεκτήματα.
Επιδόσεις και Αγγλικά«Η λύση της κατάργησης θα ήταν αναπόφευκτη αν δεχτούμε ότι αυτή είναι η μοίρα της επαρχίας και το μέλλον ανήκει στις πόλεις», λέει ο κ. Κολοβός παραθέτοντας μελέτες που έγιναν και δείχνουν ότι οι απόφοιτοι των μονοθέσιων δεν υστερούν σε επιδόσεις από εκείνους των πολυθέσιων.
Μελέτες που οδηγούν σε ανάλογα συμπεράσματα παραθέτει στη διπλωματική της εργασία και η καθηγήτρια Αγγλικών Φωτεινή Βενέτη που εργάστηκε επί μακρόν στο μονοθέσιο του Πειραματικού Σχολείου Αθηνών. Η δική της εργασία είχε στόχο να διαμορφώσει σχέδια διδασκαλίας που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στα μονοθέσια σε όλη την Ελλάδα. «Τα μικρά σχολεία είναι απαραίτητα», μας λέει και «τα προγράμματα που προτείνω μπορούν να μετατρέψουν τα σχολεία ανάγκης σε σχολεία φτιαγμένα για παιδαγωγικούς λόγους».ΑΥΡΙΟ: Ιστορίες εκπαιδευτικής ανισότητας σε διάφορα σημεία της Ελλάδας. Το υπουργείο Παιδείας και οι «μη λελυμένες εξισώσεις» του...
--------------------------------------------------------------------------------
«Το απουσιολόγιο του χρόνου»
Δημοτικό Σχολείο Κοκκινομηλιάς
Δημοτικό Σχολείο Μαγουλιάνων
Δημοτικό Σχολείο ΤριγώνουΣχολεία που χάθηκαν μαζί με τους κατοίκους, κτίρια ερειπωμένα που «προσωποποιούν» μια παιδεία δυσπρόσιτη και απρόσιτη, όπως τα φωτογράφισε ο Θωμάς Σίδερης για το υπό έκδοση βιβλίο του «Το απουσιολόγιο του χρόνου». Το σχολείο στο Τρίγωνο Φλώρινας γεμάτο έως πάνω με πολλών γαϊδάρων άχυρα. Στην Κοκκινομηλιά Ευβοίας το κτίριο που «Ανηγέρθη επί κυβερνήσεων Κωνσταντίνου Καραμανλή - 1961» λειτουργεί ως αποθήκη γεωργικών και άλλων υλικών. Στα Μαγούλιανα Αρκαδίας, τα μεγάλα παράθυρα του σχολείου συνεχίζουν να αγναντεύουν βουβά το Μαίναλο πλαισιωμένα από θορυβώδη συνθήματα.
--------------------------------------------------------------------------------
ΓΑΥΔΟΣ
«Είμαστε σχολείο ανάγκης όπως όλα τα μονοθέσια»Στη Γαύδο το σχολείο κατάφερε μόλις πριν από μια βδομάδα να αποκτήσει πρόσβαση στο Ίντερνετ .
Προφανής στόχος για ρεπορτάζ στα απομακρυσμένα σχολεία, η ακριτική Γαύδος. Κι όμως, ύστερα από τόσες και επί τόσα χρόνια επισκέψεις επισήμων και αλλεπάλληλα δημοσιεύματα, το Δημοτικό Σχολείο εξακολουθούσε μέχρι τις 23 Φεβρουαρίου 2009 να μην έχει πρόσβαση στο Ιντερνετ... Από τότε λειτούργησε δορυφορικό Ιντερνετ και τα τεχνολογικά προβλήματα που υπήρχαν, μοιάζει να έχουν ξεπεραστεί.
Το μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο έχει έξι μαθητές, από τους οποίους οι τέσσερις είναι αδέρφια. Δασκάλα τους, η 24χρονη Χανιώτισσα Μαρία Φατζίκη που δουλεύει πρώτη φορά ως αναπληρώτρια. Ένας δάσκαλος είναι εύκολο να τοποθετηθεί στη Γαύδο γιατί η οργανική θέση συνήθως είναι κενή. Φέτος και οι έξι μαθητές είναι αγόρια: δύο στη Γ' Δημοτικού, τα οποία είναι δίδυμα «σαν δυο σταγόνες νερό», τρία στην Ε' Δημοτικού και ένα στην Στ' τάξη.
«Μεταξύ των μαθητών δεν υπάρχει ανταγωνισμός για το ποιος είναι καλύτερος», λέει η κυρία Φατζίκη. «Είμαστε ένα σχολείο ανάγκης, όπως είναι όλα τα μονοθέσια. Εκ των πραγμάτων, κάνεις πράγματα τα οποία πρέπει να είναι στο πλαίσιο της δικής τους κουλτούρας. Πρέπει να τα πλησιάζεις τα παιδιά».
Οι μαθητές της Γ' Δημοτικού παρακολουθούν και την παράδοση του μαθήματος για τα μεγαλύτερα που κάνουν σαν ομάδα την ύλη της Στ' τάξης. «Τα παιδιά της Γ', επειδή βρίσκονται σε μία αίθουσα, γνωρίζουν ήδη την ιστορία της Στ'», μας λέει. «Τα μικρότερα ακούνε, επεξεργάζονται και μπορούν να έχουν καλύτερη κρίση. Αν ο δάσκαλος και τα παιδιά έχουν δυνάμεις και δυνατότητες, περνάει πολύ γρήγορα η ύλη. Ειδικά οι μαθητές της Γ' Δημοτικού έχουν μεν ελλείψεις αλλά είναι και "σφουγγάρια"».
«Από τον Σύλλογο Δασκάλων και Νηπιαγωγών Νομού Χανίων και από το Γραφείο και τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης έχουμε συμπαράσταση σε ό,τι ζητήσουμε» λέει η δασκάλα. Ομως τι συνέβαινε με το Ιντερνετ;
«Υπήρχε πρόβλημα λόγω των γραμμών. Από το σημείο που είχε μπει η κεραία, η εμβέλεια του Ιντερνετ ήταν περίπου 20 μέτρα. Το σχολείο που βρίσκεται μακριά, πίσω από ένα λόφο, δεν είχε Ιντερνετ. Μπαίναμε μόνο με χαμηλή ταχύτητα, χρησιμοποιώντας την τηλεφωνική γραμμή. Οταν μπορούσαμε...».
Στη Γαύδο λειτουργεί φέτος και νηπιαγωγείο με δύο παιδιά, ένα αγοράκι και ένα κοριτσάκι. Θα κλείσει όμως του χρόνου εκ των πραγμάτων γιατί δεν υπάρχουν άλλα παιδιά σε νηπιακή ηλικία...
Πηγή: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 03/03/2009
